Ἡ ζωὴ καὶ ὁ θάνατος τοῦ Καραβέλα

Ἡ ζωὴ καὶ ὁ θάνατος τοῦ Καραβέλα θεωρήθηκε ἀπὸ τοὺς κριτικοὺς τὸ ἀρτιότερο καὶ ὡριμότερο μυθιστόρημα τοῦ Κωνσταντίνου Θεοτόκη. Ἔργο πολυπρόσωπο, μὲ ἀπέριττη πλοκὴ ἀλλὰ συνεχεῖς ἀντιφάσεις καὶ συγκρούσεις, ἀναπαριστᾶ τὴ μεταβαλλόμενη κοινωνία τοῦ κερκυραϊκοῦ χωριοῦ στὸ μεταίχμιο τῆς ἀλλοίωσής της ἀπὸ τὶς ἀστικὲς ἀλλαγές. Τὸ χρῆμα καὶ ὁ ἔρωτας συμπλέκονται στυγνὰ σὲ μιὰ ἀποκρουστικὴ σύμπραξη καὶ συναλλαγὴ τῶν ἰδιοτήτων τους, ἀπόρροια τῶν νέων συνθηκῶν, προκαλώντας διαβρωτικὴ παθογένεια στὸν κοινωνικὸ ἱστό. Ἡ σκληρὴ περιγραφὴ προσώπων, χαρακτήρων καὶ πράξεων, ἡ τολμηρὴ ἀπεικόνισή τους, ἡ ψυχογραφικὴ τεκμηρίωσή τους καθιστοῦν αὐτὸ χαρακτηριστικὸ δεῖγμα ἐφαρμογῆς τοῦ ρεαλισμοῦ στὶς πιὸ ἀκραῖες μορφές του. Ὁ Θεοτόκης μέσα ἀπὸ τὰ τελούμενα ἀφήνει νὰ διαφανεῖ ἡ κοινωνικοπολιτικὴ κρίση τῆς ἐποχῆς του καὶ ἡ τραγικὴ μοίρα τοῦ ἀνθρώπου νὰ καθίσταται ὑποχείριος τῶν ἀλλαγῶν, τὶς ὁποῖες ὁ ἴδιος ἐπιδιώκει, ὄντας δέσμιος τῶν ἐνστίκτων του.
Τὸ ἔργο, παρὰ τὴ σημασία του, δὲν εἶχε τὴν ἴδια τύχη μὲ τὰ ἄλλα ἐκτενῆ πεζογραφικὰ κείμενα τοῦ συγγραφέα. Στὴν εἰσαγωγὴ τοῦ τόμου, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν τοποθέτησή του στὰ δεδομένα τῆς ἐποχῆς του, τὴν γραμματολογικὴ ἀξία του, τὴν εἰδολογική του ἐξέταση καὶ κατάταξη, παρακολουθεῖται συστηματικὰ ἡ ἐκδοτικὴ ἱστορία του καὶ ἐξηγεῖται ἡ καθυστερημένη ἀναγνωστικὴ ἀξιοποίησή του, ὅταν, παροπλισμένο σχεδόν, ἔμεινε ἔξω ἀπὸ τὸ ἄλλο ἀφηγηματικὸ ἔργο τοῦ Κερκυραίου δημιουργοῦ, τὸ ὁποῖο ἐπανῆλθε δυναμικὰ στὴν πνευματικὴ ζωὴ τοῦ τόπου μας τὰ τελευταῖα χρόνια τῆς πολιτικὰ ταραγμένης δεκαετίας τοῦ ’60.